Τα μοναστήρια στην επαρχία της Λευκωσίας

Μονή Αγίου Ηρακλειδίου

Σε απόσταση λίγων χιλιοµέτρων από τη Λευκωσία βρίσκεται το µοναστήρι του αγίου Ηρακλειδίου. Είναι χτισµένο ανάµεσα στους ελαιώνες του χωριού Πολιτικό, εκεί που κάποτε βρισκόταν η αρχαία πόλη της Ταµασσού. Η πόλη αυτή στα παλιά χρόνια ήταν πλούσια γιατί είχε πολύ χαλκό.

Το µοναστήρι του αγίου είναι γυναικείο. Είναι από τα πρώτα γυναικεία µοναστήρια που λειτούργησαν στην Κύπρο. Άρχισε τη λειτουργία το 1963 µε πολλές µοναχές.



Η είσοδος της Μονης


Βίος του Αγίου Ηρακλειδίου

Όταν οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας έκαναν περιοδεία στην Κύπρο (45-46 µ.Χ.) για να διδάξουν το χριστιανισµό, πέρασαν κι από εδώ. Μια µέρα ενώ ο Ηρακλείδιος βοηθούσε τον πατέρα του, που ήταν ειδωλολάτρης ιερέας, στην προσφορά θυσίας στα είδωλα, τους πλησίασαν οι Απόστολοι και ζήτησαν να µάθουν το δρόµο για την Πάφο.

Το εσωτερικό της Μονής

Πρόθυµα ο νεαρός Ηρακλείδιος, όχι µόνο τους έδειξε το δρόµο αλλά πήγε µαζί τους για να τους οδηγήσει. Καθώς περπατούσαν άρχισαν να συζητούν για το Θεό κι ο Ηρακλείδιος άκουγε µε ενδιαφέρον τη διδασκαλία των δύο Αποστόλων. Έτσι στη µέση του δρόµου στο χωριό Καλοπαναγιώτης βαπτίστηκε από τους Αποστόλους και χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταµασσού.  
 
Η εσωτερική αυλή της Μονής

Ύστερα γύρισε στην πατρίδα του και άρχισε να διδάσκει τη νέα του θρησκεία.
 
Ο Ηρακλείδιος έκανε πολλά θαύµατα. Θεράπευε τυφλούς, δαιμονισμένους,ανάστησε νεκρούς.Έτσι οι χριστιανοί αυξάνονταν κάθε µέρα. Αυτό έκανε τους ειδωλολάτρες να τον µισήσουν. Γι’ αυτό µια µέρα τον οδήγησαν στην πλατεία της Ταµασσού και τον σκότωσαν µε ξίφος. Μετά µάζεψαν ξύλα και ενώ ετοιµάζονταν να τον κάψουν οι χριστιανοί όρμησαν,έσβησαν τη φωτιά, πήραν το λείψανο και τον έθαψαν στο σπήλαιο που βρίσκεται στη σηµερινή εκκλησία του.
 
Από τα πρώτα εκείνα χρόνια ο κόσµος πήγαινε στο σπήλαιο που βρισκόταν ο τάφος του αγίου και προσκυνούσαν. Γύρω στο 400 µ.Χ. πάνω από το σπήλαιο χτίστηκε και το µοναστήρι του αγίου Ηρακλειδίου.

Από τότε ήταν ένα ξακουστό προσκύνηµα για όλους τους χριστιανούς.

Τα τελευταία χρόνια είναι γυναικείο µοναστήρι. Πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να εκκλησιάζονται. Τους αρέσει η γλυκιά ψαλµωδία των   καλογραιών. Προσκυνούν την εικόνα του αγίου καθώς και τα λείψανα του που σώζονται εκεί.

Προσεύχονται στο Θεό. Ύστερα κάθονται στις νοικοκυρεµένες βεράντες µε τους µυρωδάτους βασιλικούς. Οι µοναχές τους φιλεύουν µε ένα καφέ ή ένα γλυκό που το φτιάχνουν οι ίδιες.

Στο µοναστήρι όλα είναι ήσυχα και όµορφα. Οι αυλές µε τα περιποιηµένα λουλούδια και τα όµορφα ψηφιδωτά, οι καθαρές και στολισµένες βεράντες, η εκκλησία µε την επιβλητική σιγή. Όλα σε κάνουν να νοµίζεις ότι βρίσκεσαι κοντά στο Θεό. Στα δοκάρια της στέγης κάποια χελιδόνια έχουν φτιάξει τη φωλιά τους. ∆ιασχίζουν τις βεράντες, περνώντας από κοντά µας κι ύστερα ανυψώνονται ψηλά σχίζοντας τον αέρα και χάνονται στον ουρανό. Το ανέβασµά τους µας καλεί κι εµάς να ανεβούµε πιο ψηλά, κοντά στο Θεό. 

Ο Άγιος Ηρακλείδιος είναι ένας από τους πρώτους και σπουδαίους ιεράρχες της Νήσου των Αγίων, Κύπρου.Τη µνήµη του γιορτάζουµε στις 17 Σεπτεµβρίου.

Η εσωτερική αυλή της Μονής
Πηγή: http://www.mykypros.com/cgibin/hweb?-A=89246&-V=villages&w=

Μονή Αγίου Παντελεήμονα

H Μονή του Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στην κοιλάδα τ’ Αχερά, εξ ου και η ονομασία Μονή του Αγίου Παντελεήμονα τ’ Αχερά.

Ιστορικό της Μονής
 
Ξεδιπλώνοντας την ιστορία του ναού, ο Πέτρος Στυλιανού, παραπέμπει σε διάφορα στοιχεία, όπως έγγραφα και έρευνες, που μαρτυρούν πως ο ναός της Μονής είναι παλαιότερος του 18ου αιώνα. Αυτό καταδεικνύει μια επιγραφή που βρίσκεται στη δυτική είσοδο του ναού. Σύμφωνα με αυτή, το 1770 ή διαφορετικά τρία χρόνια μετά την ενθρόνιση του Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου, ο ναός έτυχε εργασιών ανακαίνισης. Οι εργασίες αυτές κρίθηκαν απαραίτητες γιατί ο παλαιότερος ναός ήταν έτοιμος να καταρρεύσει. Από τον παλιό ναό δεν σώζονται κατάλοιπα, ούτε αρχικά κτίσματα του μοναστηριού, ούτε κελιά αλλά ούτε άλλες ιστορικές μαρτυρίες. Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με τον Nέαρχο Κληρίδη, το μοναστήρι αναγέρθηκε το 15ο αιώνα, αλλά και πως αρχικά ήταν αντρικό μοναστήρι ενώ αργότερα τη δεκαετία του 1970 έγινε γυναικείο.
 
Η Μονή

Κατά τις εργασίες ανοικοδόμησης του ναού, χτίστηκε και γυναικωνίτης. Η προσθήκη αυτή, όπως παρατηρεί ο Στυλιανού, δεν συναντάται συχνά σε μοναστήρια. Στα 1774, το εικονοστάσι του ναού επιχρυσώθηκε, ενώ ταυτόχρονα φιλοτεχνήθηκαν εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, του Αγίου Παντελεήμονα και του Αγίου Νικολάου από το ζωγράφο Μιχάλη Θεταλλό ή Θεσαλονικέα. Ο έξαρχος Χρύσανθος ανέλαβε τη δαπάνη των εικόνων. Υπάρχουν επίσης και παλαιότερες εικόνες με παλαιότερη την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που φιλοτεχνήθηκε το 1684 από τον Ιωαννίκιο, καθώς και άλλες τέσσερις εικόνες των Ευαγγελιστών του 1771 που φιλοτεχνήθηκαν από το Λεόντιο στον άμβωνα της εκκλησίας. Το 1792, με δαπάνη του αρχιεπισκόπου Χρύσανθου φιλοτεχνήθηκε μια αργυρεπίχρυση εσθήτα, με την οποία καλύφθηκε η παλαιότερη εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα.
 
Το εικονοστάσι της Μονής

Το παλαιό μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείτο από ναό, και κτήρια που σχηματίζουν Γ στη βόρεια και στην ανατολική πλευρά. Στα 1989 προστέθηκε άλλη μια πτέρυγα στα νότια. Στο ισόγειο του βόρειου τμήματος του ναού, βρίσκονταν αποθηκευτικοί χώροι, το πλυσταριό, δωμάτια με ζυμωτήρια και φούρνους αλλά και χώροι παρασκευής γλυκών. Πρέπει να σημειωθεί πως στην πλευρά αυτή υπήρχε και μια κρύπτη -με είσοδο βόρεια του μοναστηριού- που όπως μαρτυρεί η παράδοση υπήρχε στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Αυτή την εποχή, η είσοδος του μοναστηριού γινόταν από την ανατολή, ενώ αργότερα, στα 1970, όταν το μοναστήρι ανακαινίστηκε, η είσοδος μεταφέρθηκε στα δυτικά. Επιπρόσθετα, όπως διασώζει ο Στυλιανού, στη βορειοανατολική πλευρά του μοναστηριού, υπήρχε ένας παραδοσιακός ελιόμυλος, ο οποίος έγινε αποθηκευτικός χώρος.

Στις μέρες μας, ο ναός του μοναστηριού σκεπάζεται με  επικλινή στέγη. Εξωτερικά κοσμείται με σκαλισμένες οξυγώνιες καμαρωτές πόρτες, ενώ στο εσωτερικό με ένα επίχρυσο εικονοστάσι. Το μοναστήρι έτυχε ξανά εργασιών ανακαίνισης, όπως προαναφέρθηκε, στα 1970 από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ενώ στα 1986 έγινε η προσθήκη της  νότιας πτέρυγας.
 
Η εσωτερική αυλή της Μονής

Τέλος, χρήζει αναφοράς πως το μοναστήρι, μετά την τουρκική εισβολή του 1974, σύμφωνα με τον Στυλιανού, αποτέλεσε καταφύγιο προσφύγων. Κατά την πρώτη τουρκική εισβολή, το μοναστήρι προσέφερε τροφή σε εκατό περίπου άτομα, πρόσφυγες από το Δίκωμο, για μια βδομάδα, μέχρι  που ο Ερυθρός Σταυρός ανέλαβε την τροφοδοσία. Κατά τη δεύτερη τουρκική εισβολή, περίπου εβδομήντα πρόσφυγες για ενάμιση χρόνο φιλοξενήθηκαν στη Μονή.

Πηγή: http://www.agrokipia.org/monastery.shtm

Μονή Μαχαιρά

Η Ιερά Μονή της Παναγίας του Μαχαιρά βρίσκεται κτισμένη στο Τροόδος κάτω από το βουνό του Μαχαιρά στα πόδια του οποίου αναβλύζει ο Πεδαιός ποταμός, ο συματινότερος ποταμός του νησιού.Το μοναστήρι του Μαχαιρά είναι το δεύτερο σε θέση ως προς το κύρος του, και μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, και για τα πλούτη του, μετά από το Mοναστήρι του Κύκκου.Διέθετε σημαντική κτηματική περιουσία στο γύρο χώρο, καθώς επίσης και πολλά σπίτια στη Λευκωσία, στο κέντρο της πόλης, αλλά και στο Στρόβολο, όπου το Μοναστήρι του Μαχαιρά, είχε ένα μετόχι με μια εκκλησία.Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η Μονή ήταν ακόμη πολύ πλουσιότερη, αλλά κατά τις σφαγές της 9 ης Ιουλίου 1821, κατασχέθηκε μεγάλο τμήμα της περιουσίας της από τους Τούρκους και δημεύθηκε.
Ιερά Μονή Μαχαιρά

Ο εθνομάρτυρας της Κύπρου Κυπριανός, που όπως είναι γνωστό προερχόταν από τη Μονή Μαχαιρά, το 1813 δώρισε στο Mοναστήρι του Μαχαιρά το τσιφλίκι στην Τύμπου, το οποίον είχε αγοράσει έναντι 16, 000 γροσίων από τον Δημήτριο Παυλίδη. Τον ίδιο χρόνο δώρισε στον Μαχαιρά και 15 δούλους (!) προς ενίσχυση των άλλων 60 δούλων του Μοναστηριού (Κώδικας Α' της Αρχιεπισκοπής, σσ. 181-183), που απασχολούνταν σε χειρωνακτικές εργασίες. Την παραχώρηση των δούλων χαρακτήρισε ο ίδιος ωσάν μίαν ευτελή προσφοράν πρός τήν υπέραγνον Δέσποιναν. Δεν είναι σαφές, ως προς το ποιοι ήσαν αυτοί οι δούλοι, που πάντως πρέπει να ξεχωρίζονται από τους ασθενείς που διέμεναν στα μοναστήρια τότε και ελέγοντο σκλάβοι. Εάν για τον Κυπριανόν, η δωρεά 15 ανθρώπων ως δούλων ήταν απλώς μια ευτελής προσφορά προς την Παναγίαν, τούτο φανερώνει μια νοοτροπία και αντίληψη τουλάχιστον όχι χριστιανική. Σε σχετική καταχώρηση στον Κώδικα Α' της Αρχιεπισκοπής (σσ. 181-183) με τίτλο Γράμμα καθοριστικόν των δούλων της Μονής Μαχαιρά έως εβδομήκοντα πέντε, κατά το 1813, δίνεται η δικαιολογία ότι οι 75 δούλοι του μοναστηριού θα ανακούφιζαν τους πατέρες που θα απαλλάσσονταν από τις χειρωνακτικές εργασίες ώστε να αφιερώνουν το χρόνο τους στην προσευχή !
 
Τα μοναστήρια του Μαχαιρά, του Κύκκου, και του Αγίου Νεοφύτου, απέκτησαν από τον καιρό των Βυζαντινών αυτοκρατόρων ιδιαίτερα προνόμια.Είναι Βασιλικές και Σταυροπηγιακές Μονές, έχουν δηλαδή σταυρό στο θεμέλιο λίθο τους, γεγονός που τις καθιστά αυτόνομες από την Αρχιεπισκοπή της Κύπρου.
 
Η εικόνα της Παναγίας του Μαχαιρά είναι θαυματουργή, και είναι γνωστή στη Κύπρο για τα πολλά της θαύματα.Η Παναγία του Μαχαίρα είναι ιδιαίτερα γνωστή για την επούλωση τραυμάτων.Η τοπική λαογραφία λέγει πώς το μοναστήρι το επισκέφθηκε η Alix d'Ibelin, σύζυγος του Λουζινιανού βασιλιά Henry ΙV, το 1337.Δεν σεβάστικε τους μοναχούς αλλά ούτε και την ελληνική ορθόδοξη θρησκεία και αγνόησε τις εκκλήσεις τους για να μην εισέλθει στο Άγιο Βήμα- το ιερό - όπου οι γυναίκες που έχουν ακόμη την έμμηνο περίοδο τους, δεν επιτρεπόταν και δεν επιτρέπεται να εισέλθουν. Μόλις εισήλθε μέσα στο ιερό, χτυπήθηκε από την Παναγία του Μαχαιρά και παρέμεινε βουβή για τρία ολόκληρα χρόνια.Η εκκλησιαστική παράδοση συνδέει την ίδρυση της Μονής με την εικονομαχία. Η παράδοση λέει ότι η εικόνα της παναγίας της Μαχαιριώτισσας είναι μία απο τις εβδομήντα εικόνες που ζωγράφισε ο ευαγγελιστής Λουκάς και είχε μεταφερθεί κρυφά στην Κύπρο από κάποιους μοναχούς Ιγνάτιο και Νεόφυτο που είχαν εγκαταλήψει την έρημο της Ιορδανίας, στα χρόνια της εικονομαχίας. Οι δύο μοναχοί, επιχορηγήθηκαν από τον τότε αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Μανουήλ Κομνηνού(1143-1180) και είχαν κτίσει αρχικά ένα μικρό παρεκκλήσι και μερικά κελιά. 

Η εικόνα της Παναγίας του Μαχαιρά

Η μονή της Παναγίας του Μαχαιρά διαδραμάτησε σημαντικό ρόλο στους αγώνες του έθνους. Στην Μονή αυτή εισήλθαν σημαντικές μορφές όπως ο αρχιεπίσκοπος και εθνομάρτυρας Κυπριανός, που έχει έιδη λεχθεί, ο επαναστάτης καλόγηρος Ιωαννίκιος, ενώ κατα τα χρόνια του ένοπλου αγώνα 1955-59 το μοναστήρι αποτέλεσε καταφύγιο του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου όπου υπάρχει μικρό μουσείο ενθυμημάτων του ήρωα.
 
Το εσωτερικό της Μονής
Κατά το 1530, μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε πλήρως τη Μονή, από την οποία διασώθηκε μόνο η εικόνα.Κατά την διάρκεια της Αγγλοκρατίας, το 1892,το μοναστήρι κάηκε και πάλι ολοκληρωτικά, αλλά διασώθηκε ξανά η εικόνα της Παναγίας της Μαχαιριώτισσας. Επίσης διασώθηκαν οι εικόνες του τέμπλου και τα σημαντικότερα από τα ιστορικά κειμήλια που βρίσκονταν στη βιβλιοθήκη της Μονής.Το 1905, η Μονή είχει και πάλι ξανακτιστεί.Σήμερα στη Μονή υπάρχουν 25 μοναχοί.Είναι εξαιρετικά δραστήριοι και μετριόφρονες. Ζουν κυρίως από τη γεωργία και τις δωρεές των Χριστιανών.

Πηγή: http://news.karpasha.com

Μοναστήρι Αρχαγγέλου Μιχαήλ 

Στα νοτιοδυτικά του Αναλυόντα, πάνω σ' ένα καταπράσινο λοφίσκο, αναδύεται η Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης της Μονής, είναι άγνωστος. Η ύπαρξη του μοναστηριού μαρτυριέται στα μέσα του 18ου αιώνα, ειδικότερα το 1734 από ένα Ρώσο περιηγητή, ενώ κάποιες άλλες μαρτυρίες, αναφέρουν ότι η ύπαρξη του μοναστηριού είναι του 12ου - 13ου αιώνα. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως το μοναστήρι «ηκοδομήθη υπό αρχαίων ευσεβών ανθρώπων». Πλησίον του μοναστηριού, σώζονται μέχρι τις μέρες μας, ερείπια κάποιου ειδωλολατρικού ναού.

Αρχικά το μοναστήρι, σύμφωνα με τον Κάππαη, αποτελείτο από δύο εισόδους, στη βόρεια πλευρά του και ένα μικρό ναό με μοναδική είσοδο στο βόρειο τοίχο του. Το εσωτερικό του ναού, όπως υποστηρίζει ο Κάππαης, ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες, ανάμεσά τους και η επιβλητική τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Το μοναστήρι είχε αυτή τη μορφή, μέχρι και το 15ο ή και το 16ο αιώνα, που σύμφωνα με το Κυριαζή Νεοκλή, έτυχε ανακαίνισης.
 

Η εξωτερική όψη της Μοναστηριού
Το σημερινό μοναστήρι, όπως αναγράφεται σε τοιχογραφία δυτικά της νότιας εισόδου, οικοδομήθηκε ή ανακαινίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο, το 1769. Ο ναός του μοναστηριού είναι μονόκλιτος, καμαροσκέπαστος, με εισόδους στο μέσο του βόρειου, του δυτικού και του νότιου τοίχου.

Εσωτερικά, ο ναός, όπως άλλωστε και στο παρελθόν, κοσμείται με εξαίσιες τοιχογραφίες, οι οποίες στην πλειοψηφία τους φιλοτεχνήθηκαν με δαπάνες δωρητών. Οι επιβλητικότερες τοιχογραφίες του ναού, είναι του Αγίου Κωνσταντίνου με την Αγία Ελένη, καθώς και του Αγίου Δημητρίου, οι οποίες βρίσκονται αντίστοιχα, δεξιά και αριστερά του δεσποτικού θρόνου.
 

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το χρυσοποίκιλτο μικρό τέμπλο του ναού, το οποίο ανάγεται στο 18ο αιώνα. Το τέμπλο περιλαμβάνει εικόνες, οι οποίες αγιογραφήθηκαν τον 17ο αιώνα. Ανάμεσα στις εικόνες του ναού, ξεχωρίζει η μεγάλη εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η οποία παριστάνει τον άγιο «σαν βυζαντινό στρατιώτη με το βυζαντινό λώρο να σταυρώνει στο στήθος και τη μέση του. Ο Αρχάγγελος, με το δεξί του χέρι κρατά ένα ακόντιο και με το αριστερό μια εικόνα του Χριστού. Η εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, καταφέρνει να σαγηνεύσει κάθε επισκέπτη του μοναστηριού. Ο προαναφερόμενος μάλιστα Ρώσος περιηγητής, περιέγραψε την εικόνα «με ζωηρά χρώματα».
 

Το συγκεκριμένο μοναστήρι, σύμφωνα με Ν. Κυριάζη, άκμασε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Ειδικότερα, μέχρι το 1850, το μοναστήρι είχε υπό την κατοχή μια τεράστια ακίνητη περιουσία σε αρκετά χωριά της Κύπρου, όπως το Φιλάνι, το Επισκοπειό, Καπέδες, το Λυθροδόντα, την Αγία Βαρβάρα και το Στρόβολο.



Η είσοδος του Μοναστηριού

Από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και το 1970, το μοναστήρι παρέμεινε ερειπωμένο. Μετά την επίσκεψη του Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου του Γ΄, κατά το 1970, αναβίωσε το ενδιαφέρον για ανακαίνιση του μοναστηριού. Η ανοικοδόμηση του μοναστηριού άρχισε το 1971, μετά από όραμα της αδελφής Μαριάμ από τη Μονή Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου. Εκτός από την αδελφή Μαριάμ, στην προσπάθεια ανοικοδόμησης, συνέβαλαν το Τμήμα Αρχαιοτήτων, η Ιερά Αρχιεπισκοπή, αλλά και ένας αξιοσημείωτος αριθμός πιστών, τόσο από το χωριό όσο και από άλλες περιοχές. Παράλληλα με την ανακαίνιση του ναού, οικοδομήθηκε ένα παρεκκλήσι, αφιερωμένο στον Άγιο Νεκτάριο.



Η εσωτερική αυλή του Μοναστηριού

 Η μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, αρχαιολογικός θησαυρός του Αναλυόντα, αποτελεί προστατευόμενο μνημείο του Τμήματος Αρχαιοτήτων.

Πηγή: http://1myblog.pblogs.gr